لجستیک معکوس و اثرات آن در توزیع مویرگی

لجستیک یا فرایند برنامه‌ریزی ثبت و تبادل اطلاعات، اجرا و نظارت توزیع محصول از مبدأ تا مقصد و رساندن آن مشتری نهایی یکی از مهم‌ترین اجزای زنجیره تأمین در توزیع مویرگی است.
این فرایند به‌تنهایی دارای پیچید‌گی‌ها و بخش‌بندی‌هایی اعم از ثبت اطلاعات محصولات و ورود و خروج آن‌ها، حمل‌ونقل، موجودی کالا، انبارداری، جابه‌جایی کالاها و بسته‌بندی و.. است. تسهیل این فرآیند به سرعت‌بخشی و کاهش هزینه‌های عملیات لجستیک کمک شایانی می‌کند.

برای بررسی مفاهیم مرتبط با لجستیک معکوس بهتر است ابتدا ببینیم زنجیره تأمین چیست؟ و با گرایش‌ها و رویکرد‌های متنوع آن آشنا شویم. زنجیره تامین به عنوان فرآیند تولید و فروش کالاهای تجاری، شامل همه مراحل از تامین مواد اولیه و ساخت کالا تا توزیع و فروش آنها تعریف می‌شود. امروزه مدیریت موفقیت آمیز زنجیره تامین یک ضرورت حیاتی برای شرکت‌هایی است که امیدوار به حضور در بازارهای رقابت هستند. 

یک زنجیره تامین کارآمد و بهینه برای انجام سفارشات مشتریان بسیار مهم است. زنجیره تامین اگر به درستی مدیریت شود، می‌تواند هزینه‌های شرکت‌ها را کاهش دهد و چرخه تولید را سریع‌تر کند. نرم افزار مدیریت زنجیره تامین با مکانیزه کردن عملیات توسعه محصول، منبع‌یابی، تولید، تدارکات، فروش و توزیع و موارد دیگر می‌تواند بهره‌وری و سودآوری را افزایش دهد.

در این مقاله از این مفهوم در توزیع مویرگی و شرکت‌های پخش مویرگی خواهیم گفت.

 تعریف لجستیک معکوس

«لجستیک معکوس» به فرآیند بازگشت محصول از سمت مشتری به مبدأ توزیع اطلاق می‌شود که مفهومی نو و چندوجهی در توزیع مویرگی است. متداول‌ترین تعریف «لجستیک معکوس» را می‌توان در بازگشت کالای مرجوعی مشتری به شرکت تولیدکننده یا توزیع‌کننده، دید.

ازآنجاکه در فرایند حمل‌ونقل و ارسال محصولات از انبار به سمت مرکز توزیع ممکن است کالا‌ها صدمه ببیند و با مشکل به دست مشتری برسند، امکانی از سوی شرکت توزیع مویرگی ایجاد می‌شود تا مصرف‌کننده بتوان آن کالا را مرجوع کند.

اما وجه دیگر لجستیک معکوس در رویکرد جدید کمپانی‌ها و تولیدکننده‌های بزرگ برای دریافت کالاهای بازیافتی، نوسازی محصولات قدیمی و بازگشت کالاهایی که بیش‌ازحد نیاز در بازار، مشاهده می‌شود.

لجستیک و اثرات آن در بهبود جایگاه برند

در این رویکرد، ‌لجستیک معکوس به معنی انتقال دقیق، به‌موقع و درست مواد، اقلام و کالاهای قابل استفاده و غیرقابل استفاده از انتهایی‌ترین نقطه و آخرین مصرف‌کننده به شرکت تولید‌کننده است.

این وجه از لجستیک معکوس نیز به‌عنوان جزئی از زنجیره تأمین در جهت کسب رضایت مشتریان کار می‌کند. اما گاهی به دلیل هزینه‌های زیادی که به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط تحمیل می‌کند، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدیهی است که وقتی شرکت توزیع‌کننده امکانی برای پس گرفتن جنس معیوب و بازیافت ضایعات کالاها فراهم کند، جایگاه برند خود را در راستای حفاظت از محیط زیست و دوستی با طبیعت ارتقا می‌دهد.

در این موارد شرکت‌ها و نمایندگان شرکت‌ها در شبکه توزیع، طبق برنامه‌های منظم به مراکز محلی فروش سر می‌زنند و کالاهای بازیافتی آن‌ها اعم از کارتن‌های کاغذی خالی یا مواد پلاستیکی و شیشه‌ای و.. را تحویل می‌گیرند. در نهایت اقدامات شرکت در راستای تعمیر، بازسازی و بهینه‌سازی کالاها و … به مصرف‌کننده، حس خوبی در همراهی با طبیعت القاء می‌کند.

تفاوت لجستیک سبز و لجستیک معکوس

«لجستیک معکوس» در واقع بخشی از «لجستیک سبز» است. چون در هر دوی آن‌ها کاهش ضایعات و آسیب رساندن به محیط‌زیست مورد توجه است. این دو مفهوم در عمل باهم تفاوتی‌هایی دارند که تعاریف آن‌ها را از هم متمایز می‌کند. در«لجستیک سبز» همه فعالیت و فرآیندهای لجستیکی از ابتدا با ملاحظات زیست‌محیطی و توجه به توسعه پایدار تعریف و تقسیم‌بندی می‌شوند به‌ طوری‌ که در فرآیند اجرای لجستیک زنجیره تأمین تهدیدی علیه محیط‌زیست، رخ ندهد.

لجستیک معکوس و نرم افزار پخش مویرگی

با ترویج مفهوم لجستیک معکوس بسیاری از شرکت‌های فناوری در حوزه سیستم‌های پخش، اقدام به تطبیق امکانات نرم‌افزار فروش و توزیع مویرگی با فرآیندهای آن کرده‌اند.

امکان ثبت کالاهای مرجوعی در بهترین نرم افزار پخش مویرگی در بازار در نظر گرفته شده است. امکانات این نرم افزار به گونه‌ای است که در صورت برگشت خوردن یک کالا، کاربر مربوطه مشخصات کالا را در فهرست کالاهای مرجوعی ثبت می‌کند و نرم‌افزار پخش مویرگی با توجه به قیمت کالا به همان میزان از حساب مشتری، ویزیتور و سرپرستان فروش، کسر می‌کند و آن را به موجودی انبار اضافه می‌کند.

انجام مکانیزه عملیات لجستیک معکوس از طریق نرم‌افزارهای پخش مویرگی، اطلاعات کاملی از هزینه‌ها و شرایطی که باعث بازگشت کالا شده است به مدیران ارائه می‌کند. این اطلاعات که در قالب داشبوردهای مدیریتی در دسترس مدیران هستند، بهبود فرآیندهای تولید و توزیع و تلاش برای کاهش میزان بازگشت کالا را تسهیل می‌کنند.

فواید لجستیک معکوس در شرکت‌های پخش

بررسی‌ها بر روی ویژگی‌های شرکت‌های پخش مویرگی کارآمد نشان می‌دهد که این شرکت‌ها می‌توانند فرآیندهای لجستیک معکوس را به خوبی بپذیرند و اجرا کنند. مشخص است که پرداخت هزینه انتقال کالاهای مرجوعی، با توجه به هزینه بالای فرآیند توزیع محصولات برای مدیران شرکت‌های تولیدی خوشایند نیست. اما همراهی شرکت‌های پخش مویرگی در تطبیق فرآیندها از طریق سیستم‌های نرم‌افزاری توزیع، باعث کاهش هزینه‌های بازگشت کالا در صنایع تولیدی می‌شود. این امر اجرای لجستیک معکوس را برای تولیدکنندگان به صرفه می‌کند.

به طور مثال ممکن است علت بازگشت کالا، به دلایلی مانند کاهش سفارش خرده‌فروشان، کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده، درصد ایجاد ضایعات در حین توزیع باشد. در همه این موارد گزارشات نرم افزار فروش و پخش مویرگی، براساس شاخص‌هایی مانند میزان سفارشات، شرایط پرداخت خرده فروشان و میزان ضایعات، اطلاعات دقیقی برای مدیران فراهم می‌کند.

تاخیر در ارسال کالاها، ناهماهنگی بین واحدهای ویزیتوری و توزیع کالاها، تنظیم سفارش‌های صوری به دلیل فشار سوپروایزرها یا حتی انصراف او از خرید و … از دیگر دلایلی هستند که افزایش کالاهای مرجوعی در شرکت‌های پخش و توزیع مویرگی را موجب می‌شوند.

به نظر می‌رسد بین تاریخ مصرف کالاها و مرجوعی آن‌ها ارتباط معکوسی وجود دارد. به‌این‌ترتیب که هرچقدر تاریخ مصرف کمتر باشد احتمال مرجوعی آن بیشتر است. مثلاً در لبنیات و کالاهای تند مصرف مشابه احتمال نفروختن کالا در موعد مقرر و در نتیجه مرجوعی آن بالا است. ازاین‌روست که تولیدکنندگان آن رسماً درصدی از فروش را به‌عنوان مرجوعی می‌پذیرند.

تغییر رویکردها زمینه‌ساز تغییرات در توزیع مویرگی

 فضای کسب‌وکارها متناسب با دغدغه‌های اجتماعی و محیط زیستی مصرف‌کنندگان در حال تغییر است. نزدیکی هرچه بیشتر فرآیندهای تولید و توزیع به نیازهای مشتری و دغدغه‌هایش مانند حفظ محیط‌زیست و … نگرش‌ها و رویکردهای جدیدی را به دنبال داشته است.

رویکردهای جدید به موضوع لجستیک در زنجیره تأمین و دسته‌بندی آن‌ها به انواع مختلف از لجستیک سبز تا لجستیک معکوس و … هم به دنبال چنین نگرش‌هایی رخ داده‌اند.

فرآیند لجستیک و افزایش وفاداری مشتریان

فرآیند لجستیک، تأمین مواد اولیه و توزیع محصول را در زنجیره تأمین بر عهده دارد. این بخش با نگاه‌ها و رویکردهای جدیدی در مدیریت لجستیک، بازیافت چرخه استفاده مجدد از محصولات را ایجاد می‌کند. در این روش محصولاتی که به پایان عمر مفیدشان می‌رسند، مجدداً از مصرف‌کننده نهایی خریداری می‌شوند و پس از بازسازی مجدد دوباره در قالب محصولات جدید به چرخه حیات برمی‌گردند. طراحی و اجرای شبکه لجستیک معکوس برای محصولات برگشتی، نه‌تنها هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد بلکه باعث افزایش وفاداری مشتری نیز می‌شود.