سیستم پخش مویرگی صنایع غذایی بخش مهمی از زنجیره تامین در صنعت مواد غذایی را مدیریت می‌کند. بخش‌های مختلف و گسترده زنجیره تامین مواد غذایی در دنیای امروز، بیشتر از همیشه جهانی شده است.
گسترده بودن ابعاد زنجیره تامین مدیریت ریسک را در آن حساس‌تر کرده است. در جریان همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ بسیاری از کشورها با صف‌های طولانی در سوپرمارکت‌ها روبرو شدند. این پدیده نشان از شکست حلقه‌های اجزای زنجیره تامین داشت. بررسی اجمالی وقایع سال کرونا نشان داد که صنایع غذایی تا چه میزان به مدیریت ریسک نیاز دارند.
همه ما بخشی از یک جامعه وابسته به هم هستیم. گاهی یک تولیدکننده مواد غذایی می‌تواند تمام فرآیندهای تولید خود را از فرآوری اولیه تا خروجی نهایی مستقیما اداره کند. اما به جز مجتمع‌های بزرگ کشت و صنعت مواد غذایی، اغلب شرکت‌ها مواد اولیه را باید از جای دیگری تهیه کنند.
مدیریت ریسک چیست؟
برای بررسی دقیق مدیریت ریسک بهتر است ابتدا به تعاریف ریسک بپردازیم. در فرهنگ وبستر ریسک به معنای در معرض خطر قرار گرفتن است. از نظر مارکويتز، ریسک انحراف معیار چند دوره يک متغیر است که در طول يک دوره مشخص و در يک موقعیت معین اتفاق بیفتد. از نظر رزو اسپدينگ ریسک عبارت است از هر چیزی که مانع از دستیابی سازمان به اهدافش شود.
البته در تعاريف ریسک بايد توجه داشت که ریسک ماهیتی دو پهلو دارد، يک طرف آن فرصت و طرف ديگر آن تهديد است. بنابراين ریسک به خودی خود چیز بدی نیست.
مديريت ريسک نظامی است که سازمان ضمن شناسايی و تحلیل ريسکها، مجموعه فنون و اسرتراتژی‌هایی را برای رويارويی با آنها اتخاذ می‌کند. میزان موفقیت مديريت ریسک به میزان توانمندی در ارزيابی ریسک‌ها، به کارگیری ترکیب بهینه از استراتژی و وجود يک بازخورد مناسب بستگی دارد.
براين اساس اين تعريف مديريت ریسک متشکل از سه جزء زیر است:
- شناسایی و تحلیل ریسک‌ها
- فنون و اسرتراتژیهای رويارويی با ريسکها
- بازخورد
اين اجزا، اصول بنیادين مديريت ریسک را تشکیل می‌دهند و کم وبیش در تمام ديدگاههای مديريت ريسک وجود دارند.
ضرورت مدیریت ریسک برای بقای کسب‌وکارهای تولیدی
در حوزه مدیریت کسب‌وکارها اقدامات و پژوهش‌های زیادی درباره رابطه مدیریت ریسک و عملکرد سازمان‌ها انجام شده است. يک سازمان با استفاده از فنون مديريت ریسک، می‌تواند عملکرد خود را بهبود دهد.
همچنین بر اساس اين پژوهش‌ها عملکرد سازمان‌ها به پنج عامل زیر بستگی دارد:
- عدم اطمینان محیطی
- رقابت در صنعت
- اندازه سازمان
- پیچیدگی سازمان
- نگرش هیئت مديره
در صورت برنامه‌ريزی و کنترل مناسب عوامل بالا، سازمان‌ها می‌توانند بجای تهديد فرصت‌های خوبی را فراهم نمايد. در نهايت این برنامه‌ریزی باعث می‌شود، عملکرد مالی و بهره‌وری بهبود یابد.
چالش‌ها و فرصت‌های پخش مواد غذایی
بعد از آماده‌سازی هم باید محصولات در شرایط مناسبی در سیستم توزیع قرار بگیرند. ارسال تولیدات صنایع غذایی از طریق نرم افزار پخش مویرگی به بازارهای مصرف مدیریت شود. این موارد موجب قرار گرفتن کسب‌وکارهای صنایع غذایی در معرض مجموعه‌ای از ریسک‌های بالقوه می‌شود:
- چه می‌شود اگر یک ماده خاص که محور اصلی خط تولید است به موقع تامین نشود؟
- آیا ممکن است برخی از مکمل‌ها یا افزودنی‌ها به موقع به انبار نرسند؟
- با تاخیر در ارسال مواد اولیه خط تولید تا چه مدت می‌تواند از موجودی فعلی انبار استفاده کند؟
- با بروز اختلال در شبکه پخش مویرگی، محصولات چگونه باید توزیع شوند؟
صنایع غذایی به یک زنجیره تامین پایدار وابسته هستند. اگر زنجیره آسیب ببیند، عواقب آنی و بلندمدت آن، هم از لحاظ مالی و هم از لحاظ شهرت و ارزش برند، می‌تواند وخیم باشد. به همین دلیل، مدیریت ریسک در زنجیره تامین و چالش ها و فرصت های سیستم وخش مواد غذایی باید مرتبا مورد بررسی قرار بگیرد. در این راستا مدیران در صنعت مواد غذایی باید بتوانند به سئوالات زیر پاسخ دهند:
- کسبوکار ما به چه منابعی وابسته است؟
- تامین این منابع و پخش مویرگی محصول نهایی چه خطراتی را شامل می‌شود؟
- چگونه می‌توانیم این خطرات را کاهش دهیم؟
پاسخ به سئوالات بالا می‌تواند راهگشای مدیریت ریسک در زنجیره تامین و پخش مویرگی صنایع غذایی باشد. در ادامه توصیه‌هایی برای پاسخگویی به هر یک از این موارد ارائه می‌کنیم:
کسبوکار صنایع غذایی به چه منابعی وابسته است؟
مطمئنا مدیران صنایع غذایی از قبل می‌دانند تامین‌کنندگان چه کسانی هستند. اما برای اهداف مدیریت ریسک، باید از چند زاویه جدید به لیست تامین‌کنندگان خود نگاه کنند.
شهرت (ارزش برند) تامین کنندگان مواد غذایی:
درباره تامین‌کنندگان مواد غذایی چه می‌دانیم؟ آنها برای مدت طولانی در این تجارت بوده‌اند؟ آیا آنها توسط دیگران توصیه می‌شوند؟ تعاملات ما با تامین‌کنندگان تاکنون مثبت بوده است؟
مکان تهیه مواد غذایی:
محل عرضه تامین‌کنندگان مواد غذایی کجاست؟ محصولات آنها در سراسر شهر قابل دریافت است؟ تامین این مواد صرفا از طریق واردات از کشورهای خاص انجام می‌شود؟
اهمیت هر دسته از تامین‌کنندگان اولیه غذایی:
هر کدام از تامین‌کنندگان چقدر برای کسبوکار ما مهم هستند؟ چطور می‌توانیم بدون آنها فعالیت خود را ادامه دهیم؟ از دست دادن هر تامین‌کننده می‌تواند فاجعه‌ای برای ما ایجاد می‌کند؟
گزینه‌های جایگزین:
در صورت نیاز می‌توانیم لوازم و مواد اولیه را از جای دیگری تهیه کنیم؟ انجام آن در کوتاه مدت چطور امکان پذیر است؟
تامین منابع تولید و پخش مویرگی محصول نهایی چه خطراتی را شامل می شود؟
در اولین قدم مدیران صنایع غذایی باید نگاه خوبی به تامین‌کنندگان خود بیاندازند. آنها می‌توانند ریسک‌های زنجیره تامین در صنعت مواد غذایی را ارزیابی کنند. این فرآیند زمان‌بر خواهد برد. مدیران باید از یک استراتژی ارزیابی دقیق استفاده کنند. صاحبان کسبوکار باید اطمینان حاصل کنند که خطرات در هیچ یک از بخش‌های تولید و پخش نادیده گرفته نمی‌شوند. در اینجا چند خطر احتمالی وجود دارد:
اختلال در فرآیند لجستیک و حملونقل:
همواره این خطر وجود دارد که چرخه حملونقل محصولات قطع شود. چه در زمان رسیدن کالا به انبار و چه در زمان پخش مویرگی محصولات، اختلال در شبکه توزیع ممکن است اتفاق بیفتد.
گمرک:
در صورتی‌که لوازم و مواد اولیه از کشور دیگری وارد می‌شود، ممکن است در مرز تاخیر ایجاد شود. بروکراسی اداری پیچیده و تغییر قوانین و مقررات گمرکی یکی از عوامل تاخیر در فرآیند عبور کالاها از مرز‌هاست.
بلایای طبیعی:
طوفان‌ها، زلزله‌ها و سایر بلایای طبیعی می‌توانند تاثیر منفی بر تامین‌کننده یا حملونقل و سیستم پخش مویرگی داشته باشند.
آلودگی در فرآیند پخش صنایع غذایی:
انواع آلودگی و منابع مسمومیت غذایی می‌تواند منجر به بازگرداندن مواد غذایی تولید شده قبل یا بعد از دریافت آنها در چرخه توزیع مویرگی شود.
آسیب در محصول خواه ناشی از آفات باشد یا خشکسالی:
خرابی و آسیب در محصولاتی که به عنوان مواد اولیه استفاده می‌شوند می‌تواند بر منابع تولید در زنجیره تامین تأثیر منفی بگذارد.
تغییرات آب و هوایی:
برخی از محصولات زراعی ممکن است تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی قرار گیرند. این مورد باعث اخلال در تامین مواد اولیه سالم و باکیفیت می‌شود. در حوزه پخش مویرگی محصولات غذایی هم گاهی این تغییرات ممکن است باعث کاهش کیفیت محصولاتی شود که در شبکه پخش مویرگی قرار می‌گیرند.
تحولات سیاسی:
آشفتگی سیاسی می‌تواند بر تامین‌کننده یا سیستم لجستیک و حمل و نقل تاثیر بگذارد. جنگ، کودتا یا درگیری‌های منطقه‌ای، سیستم حمل‌و نقل را مختل می‌کند. این یعنی سفارشاتی که تولیدکنندگان برای تامین مواد اولیه از کشورهای درگیر ثبت کرده‌اند با ریسک بالایی مواجه خواهد شد.
خرابکاری:
در طول تابستان سال ۲۰۱۹، کشاورزان و بازارهای استرالیایی پس از پیدا شدن سوزن در محصولات توت فرنگی، چندین تن توت فرنگی را بیرون ریختند. خبرگزاری‌ها گزارش دادند که یک زن در این زمینه دستگیر شده است.
چگونه می‌توانید این خطرات را کاهش دهید؟
هنگامی که خطرات شناسایی شدند، باید به نحوه کاهش آنها دقت کنیم. کار با تامین‌کنندگان قابل اعتماد و داشتن برنامه‌های پشتیبان و همچنین حفظ پوشش بیمه اهمیت زیادی دارد. استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت لجستیک مانند نرم افزار پخش مویرگی و نرم افزار مدیریت انبار نیز مدیریت ریسک را تسهیل می‌کنند. چون همیشه جدیدترین اطلاعات را از اجزای مختلف زنجیره و سیستم توزیع ارائه می‌دهند.
نرم افزار فروش و پخش مویرگی برای نیازهای تخصصی صنعت پخش طراحی شده است. این نرم‌افزار موجب یکپارچگی اطلاعاتی بین واحدهای سازمانی در پخش مویرگی می‌شود. مکانیزه شدن فرآیندهای کسبوکار در اغلب صنایع نقش نرم افزار پخش موادغذایی در بهینه‌سازی مدیریت توزیع را شفاف کرده است.
پیاده‌سازی سیستم یکپارچه پخش مویرگی در ستاد مرکزی و شعب شرکت‌های پخش صنایع غذایی انجام می‌شود. این ابزار مدیریت حوزه‌های مالی، منابع انسانی، فروش و پخش مویرگی و مدیریت ارتباط با مشتریان را تسهیل و تسریع می‌کند.
گزارشات فرآیندمحور و در لحظه نرم افزار فروش و پخش مویرگی در داشبوردهای مدیریتی کاربرپسند، بهره‌وری و افزایش سودآوری را در شرکت‌های پخش به ارمغان می‌آورد.
مدیریت مکانیزه انبار و مدیریت ریسک در حوزه انبارداری
وقتی قرار است مواد غذایی در یک گوشه جهان تولید شود و مراحل فرآوری را در گوشه دیگری از سر بگذراند، کیفیت انبارداری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. نرم افزارهای مدیریت لجستیک و سیستم انبار مکانیزه (WMS) می‌تواند با مدیریت موجودی و فرآیندهای ورود و خروج کالا، همیشه برآورد دقیق و درستی از آنچه در یک بازه زمانی در تامین مواد اولیه نیاز دارید ارائه کند.
استقرار سیستم مدیریت انبارداری برای مشاغل در حال رشد امری ضروری است. این سیستم باعث نظارت بهتر بر فرآیندهای کار در سطوح مختلف، افزایش بهره‌وری و کارایی بهتر دارایی‌ها و فضای کار فیزیکی می‌شود. اتوماسیون ایجاد شده به کنترل موجودی کمک می‌کند به گونه‌ای که دقت، توان عملیاتی و سرعت را بهبود می‌بخشد.
منبع:
مجله پژوهش‌های تجربی حسابداری ، مقاله رابطه استفاده از فنون مدیریت ریسک با عملکرد شرکت‌های فعال صنایع غذایی