لجستیک سبز یکی از مسائل چالشی و به‌روز در «زنجیره تأمین» است که مفاهیمی مانند توسعه پایدار و تولید و توزیع کالا مبتنی بر ملاحظات زیست‌ محیطی و اجتماعی را در برمی‌گیرد. این نوع از لجستیک توجهات ویژه‌ای را به فرآیندهای تولیدی مبتنی بر محیط‌زیست دارد که در آن محورهای مهمی مانند مدیریت منابع طبیعی،‌ آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای اسیدی سازی و کنترل اثر اکوسیستمی محصولات و .. مدنظر قرار می‌گیرند.ازآنجاکه مفهوم کلی «لجستیک» همواره با فرآیندهایی مانند حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی کالاها و درنهایت سرویس‌دهی بهینه به مشتری‌ها برای جلب رضایت بیشتر آن‌ها همراه است ارتباط مستقیمی با مفهوم لجستیک سبز پیدا می‌کند.

لجستیک سبز در شرکت های پخش و توزیع مویرگی

دراین‌بین مدل پخش و توزیع مویرگی کالاها با توجه به پوشش گسترده فرآیندهای مستتر در لجستیک یکی از عرصه‌های اصلی برای پیاده‌سازی و اجرای «لجستیک سبز» شناخته می‌شود.متصدیان سنتی درلجستیک همواره به دنبال راهکارهایی برای کاهش هزینه‌ها هستند؛ درحالی‌که در لجستیک سبز به تأثیر پایدار عوامل زیست‌محیطی در فرآیندهای تولید و توزیع، پرداخته می‌شود و این نکته‌ای است که شرکت‌های پخش و توزیع مویرگی نیز همواره بر آن تاکید دارند.

مزیت‌ها و ویژگی‌های لجستیک سبز

لجستیک سبز و رویکردهای اقتصاد پایدار آن با تکیه بر حقوق مشتری و اخلاق کاری، سودآوری مطمئن و پایداری برای سازمان‌ها رقم زده است.
کاربردهای لجستیک سبز و نقش آن در توسعه پایدار از محورهای سودآوری زیادی برخورداراست به‌طوری‌که صاحبان مشاغل تولیدی صرفاً با بسته‌بندی کارآمدتر،‌ بهینه‌سازی مسیرها و بارهای توزیعی و تشکیل شبکه‌های شرکتی به این سودآوری دست پیدامی‌کنند.

از زمانی که محیط‌زیست و زمین سبز مسئله‌ لجستیک محسوب شد،برخی شرکت‌ها موضوع‌ آلاینده‌ها و شرایط و تغییرات زیست‌محیطی را مورد توجه قراردادند. لجستیک سبز نتیجه موفقیت فعالیت‌هایی بود که برای تولید و عرضه‌ی پایدار و رسیدن به نقطه‌ی تعادل از مجموع جنبه‌های اقتصادی،محیط زیستی و اجتماعی بود.
جالب است بدانید لجستیک سبز فقط ذیل حساسیت‌ها و فعالیت‌های زیست‌محیطی تعریف نمی‌شود و نقش آن در توسعه پایدار کاربرهای مالی و اقتصادی هم دارد. درواقع لجستیک سبز در سال‌های اخیر از طریق کنترل هزینه‌های حمل‌ونقل، لجستیک شهری، مدیریت زنجیره تأمین سبز،لجستیک معکوس و لجستیک شهری مزایای بی‌شمار اقتصادی را متوجه صاحبان صنایع و کارخانه‌های تولیدی کرده است.

مدیریت لجستیک سبز و پخش مویرگی

تحویل محموله‌ها در سریع‌ترین زمان از مهم‌ترین وظایف آن در مدل توزیع و پخش مویرگی است. ایجاد تناسب و تعادل بین این هدف و مفهوم لجستیک سبز، شرکت‌های پخش و توزیع مویرگی را به یکی از مهم‌ترین ارکان پیاده‌سازی لجستیک سبز بدل می‌کند.
اگر بپذیریم که هدف اصلی لجستیک سبز ، کاهش تأثیرات مخرب بر روی محیط‌زیست و استفاده از منابع طبیعی و مدیریت آن‌ است تا هزینه‌های تولید را کاهش‌یافته و بالاترین سود ممکن به متصدیان تولید و توزیع برسد باید بدانیم که مدیریت لجستیک در مدل پخش و توزیع مویرگی علاوه بر فرآیند تهیه، تأمین و توزیع کالا بایدبه کنترل‌و‌جریان معکوس‌هم کمک ‌‌کندتا نیازهای مشتری‌ازنقطه‌مبدأ تانقطه‌مصرف با کم‌ترین تخریب زیستی، تأمین ‌شود.مدیریت زنجیره تأمین در پخش و توزیع مویرگی می‌تواند با توجه ویژه به اصول اولیه لجستیک یعنی برنامه‌ریزی، اجرا، نظارت و ارسال کالا از مبدأ تا مقصد زمینه تحقق لجستیک سبز را تا حد زیادی فراهم کند.

لجستیک سبز و لجستیک معکوس

یک واقعیت مهم درباره لجستیک سبز با لجستیک سنتی که اتفاقاً وجه تمایز این دو باهم است انتخاب نوع وسیله نقلیه برای توزیع کالاهاست. در این نوع برخلاف لجستیک سنتی از ماشین‌های دودزا برای سیستم حمل‌ونقل ‌نقلی کم‌تر استفاده می‌شود
تا آسیب کم‌تری به محیط‌زیست وارد شودضمن اینکه در این نوع که به آن لجستیک معکوس و ایجاد زمینه تحقق آن نیز بیشتر توجه می‌شود.

معنی لجستیک معکوس وسبز

معنی این دو با هم تفاوت داردو بازگشت کالا از مقصد به انبار را شامل می‌شود به‌طوری‌که تولیدکنندگان محموله‌های قبلی را از مصرف‌کننده نهایی دریافت و با تغییراتی مانند بازیافت بازسازی و تعمیر به مشتری دیگری ارسال می‌کنند.
لجستیک معکوس به فرآیند فروش و تحویل کالا کمک می‌کند تا چرخه‌ عمر محصول در این فرآیند حفظ شود. زمانی به‌آن نیاز است که کالا یا محصول به هر دلیل از سمت مشتری، توزیع‌کننده و یا تأمین‌کننده به مبدأ اصلی مرجوع شود.لجستیک معکوس را بخشی از لجستیک‌سبز نیز به‌حساب می‌آورندچون با یکدیگر، هم‌پوشانی دارند.

تفاوت لجستیک معکوس با لجستیک سبز

اگر بخواهیم این دو را بررسی کنیم باید بگوییم که لجستیک معکوس بر افزایش سود به‌واسطه مصرف و فروش مجدد کالاهای بازیابی تأکید دارد درحالی‌که لجستیک سبز بر حمل‌و‌نقل، بازیافت محصولات و کاربری ‌آن‌ها تأکید دارد، از سویی دیگر بر حرکت روبه‌جلو هم تأکید دارد اما لجستیک معکوس دارای مفهوم توسعه پایدار است و مزایای متعددی مانند افزایش خدمات و وفاداری مشتری،بازگرداندن سریع دارایی، بهبود ارتباط بهتر با مشتری، ارتباط با سهام‌داران، افزایش انگیزه‌ و دست‌یابی به اهداف سازمان را به همراه دارد.

وظیفه لجستیک معکوس

وظیفه لجستیک معکوس برگرداندن کالاهای غیر‌قابل استفاده به زنجیره تأمین است که درنتیجه از ارزش بالایی برخوردار است. این فرآیند موارد زیر را دربرمی‌گیرد:

• جمع‌آوری محصولات غیرقابل مصرف
• جلب توجه به ضرورت‌ها و باید‌ها و نبایدهای تولیدی در آینده
• افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی
• استفاده از کالاهای برگشتی در چرخه تولید به‌جای پرداخت هزینه برای از بین بردنشان
• امنیت خاطر از سالم بودن کالاها
• تضمین کالا‌ها
• جلب اعتماد مشتریان با استفاده از لجستیک معکوس
• حیات دوباره کالاهای مرجوعی

لجستیک یا فرایند برنامه‌ریزی ثبت و تبادل اطلاعات، اجرا و نظارت توزیع محصول از مبدأ تا مقصد و رساندن آن مشتری نهایی یکی از مهم‌ترین اجزای زنجیره تأمین در توزیع مویرگی است.
این فرایند به‌تنهایی دارای پیچید‌گی‌ها و بخش‌بندی‌هایی اعم از ثبت اطلاعات محصولات و ورود و خروج آن‌ها، حمل‌ونقل، موجودی کالا، انبارداری، جابه‌جایی کالاها و بسته‌بندی و.. است. تسهیل این فرآیند به سرعت‌بخشی و کاهش هزینه‌های عملیات لجستیک کمک شایانی می‌کند.

برای بررسی مفاهیم مرتبط با لجستیک معکوس بهتر است ابتدا ببینیم زنجیره تأمین چیست؟ و با گرایش‌ها و رویکرد‌های متنوع آن آشنا شویم. زنجیره تامین به عنوان فرآیند تولید و فروش کالاهای تجاری، شامل همه مراحل از تامین مواد اولیه و ساخت کالا تا توزیع و فروش آنها تعریف می‌شود. امروزه مدیریت موفقیت آمیز زنجیره تامین یک ضرورت حیاتی برای شرکت‌هایی است که امیدوار به حضور در بازارهای رقابت هستند. 

یک زنجیره تامین کارآمد و بهینه برای انجام سفارشات مشتریان بسیار مهم است. زنجیره تامین اگر به درستی مدیریت شود، می‌تواند هزینه‌های شرکت‌ها را کاهش دهد و چرخه تولید را سریع‌تر کند. نرم افزار مدیریت زنجیره تامین با مکانیزه کردن عملیات توسعه محصول، منبع‌یابی، تولید، تدارکات، فروش و توزیع و موارد دیگر می‌تواند بهره‌وری و سودآوری را افزایش دهد.

در این مقاله از این مفهوم در توزیع مویرگی و شرکت‌های پخش مویرگی خواهیم گفت.

 تعریف لجستیک معکوس

«لجستیک معکوس» به فرآیند بازگشت محصول از سمت مشتری به مبدأ توزیع اطلاق می‌شود که مفهومی نو و چندوجهی در توزیع مویرگی است. متداول‌ترین تعریف «لجستیک معکوس» را می‌توان در بازگشت کالای مرجوعی مشتری به شرکت تولیدکننده یا توزیع‌کننده، دید.

ازآنجاکه در فرایند حمل‌ونقل و ارسال محصولات از انبار به سمت مرکز توزیع ممکن است کالا‌ها صدمه ببیند و با مشکل به دست مشتری برسند، امکانی از سوی شرکت توزیع مویرگی ایجاد می‌شود تا مصرف‌کننده بتوان آن کالا را مرجوع کند.

اما وجه دیگر لجستیک معکوس در رویکرد جدید کمپانی‌ها و تولیدکننده‌های بزرگ برای دریافت کالاهای بازیافتی، نوسازی محصولات قدیمی و بازگشت کالاهایی که بیش‌ازحد نیاز در بازار، مشاهده می‌شود.

لجستیک و اثرات آن در بهبود جایگاه برند

در این رویکرد، ‌لجستیک معکوس به معنی انتقال دقیق، به‌موقع و درست مواد، اقلام و کالاهای قابل استفاده و غیرقابل استفاده از انتهایی‌ترین نقطه و آخرین مصرف‌کننده به شرکت تولید‌کننده است.

این وجه از لجستیک معکوس نیز به‌عنوان جزئی از زنجیره تأمین در جهت کسب رضایت مشتریان کار می‌کند. اما گاهی به دلیل هزینه‌های زیادی که به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط تحمیل می‌کند، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدیهی است که وقتی شرکت توزیع‌کننده امکانی برای پس گرفتن جنس معیوب و بازیافت ضایعات کالاها فراهم کند، جایگاه برند خود را در راستای حفاظت از محیط زیست و دوستی با طبیعت ارتقا می‌دهد.

در این موارد شرکت‌ها و نمایندگان شرکت‌ها در شبکه توزیع، طبق برنامه‌های منظم به مراکز محلی فروش سر می‌زنند و کالاهای بازیافتی آن‌ها اعم از کارتن‌های کاغذی خالی یا مواد پلاستیکی و شیشه‌ای و.. را تحویل می‌گیرند. در نهایت اقدامات شرکت در راستای تعمیر، بازسازی و بهینه‌سازی کالاها و … به مصرف‌کننده، حس خوبی در همراهی با طبیعت القاء می‌کند.

تفاوت لجستیک سبز و لجستیک معکوس

«لجستیک معکوس» در واقع بخشی از «لجستیک سبز» است. چون در هر دوی آن‌ها کاهش ضایعات و آسیب رساندن به محیط‌زیست مورد توجه است. این دو مفهوم در عمل باهم تفاوتی‌هایی دارند که تعاریف آن‌ها را از هم متمایز می‌کند. در«لجستیک سبز» همه فعالیت و فرآیندهای لجستیکی از ابتدا با ملاحظات زیست‌محیطی و توجه به توسعه پایدار تعریف و تقسیم‌بندی می‌شوند به‌ طوری‌ که در فرآیند اجرای لجستیک زنجیره تأمین تهدیدی علیه محیط‌زیست، رخ ندهد.

لجستیک معکوس و نرم افزار پخش مویرگی

با ترویج مفهوم لجستیک معکوس بسیاری از شرکت‌های فناوری در حوزه سیستم‌های پخش، اقدام به تطبیق امکانات نرم‌افزار فروش و توزیع مویرگی با فرآیندهای آن کرده‌اند.

امکان ثبت کالاهای مرجوعی در بهترین نرم افزار پخش مویرگی در بازار در نظر گرفته شده است. امکانات این نرم افزار به گونه‌ای است که در صورت برگشت خوردن یک کالا، کاربر مربوطه مشخصات کالا را در فهرست کالاهای مرجوعی ثبت می‌کند و نرم‌افزار پخش مویرگی با توجه به قیمت کالا به همان میزان از حساب مشتری، ویزیتور و سرپرستان فروش، کسر می‌کند و آن را به موجودی انبار اضافه می‌کند.

انجام مکانیزه عملیات لجستیک معکوس از طریق نرم‌افزارهای پخش مویرگی، اطلاعات کاملی از هزینه‌ها و شرایطی که باعث بازگشت کالا شده است به مدیران ارائه می‌کند. این اطلاعات که در قالب داشبوردهای مدیریتی در دسترس مدیران هستند، بهبود فرآیندهای تولید و توزیع و تلاش برای کاهش میزان بازگشت کالا را تسهیل می‌کنند.

فواید لجستیک معکوس در شرکت‌های پخش

بررسی‌ها بر روی ویژگی‌های شرکت‌های پخش مویرگی کارآمد نشان می‌دهد که این شرکت‌ها می‌توانند فرآیندهای لجستیک معکوس را به خوبی بپذیرند و اجرا کنند. مشخص است که پرداخت هزینه انتقال کالاهای مرجوعی، با توجه به هزینه بالای فرآیند توزیع محصولات برای مدیران شرکت‌های تولیدی خوشایند نیست. اما همراهی شرکت‌های پخش مویرگی در تطبیق فرآیندها از طریق سیستم‌های نرم‌افزاری توزیع، باعث کاهش هزینه‌های بازگشت کالا در صنایع تولیدی می‌شود. این امر اجرای لجستیک معکوس را برای تولیدکنندگان به صرفه می‌کند.

به طور مثال ممکن است علت بازگشت کالا، به دلایلی مانند کاهش سفارش خرده‌فروشان، کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده، درصد ایجاد ضایعات در حین توزیع باشد. در همه این موارد گزارشات نرم افزار فروش و پخش مویرگی، براساس شاخص‌هایی مانند میزان سفارشات، شرایط پرداخت خرده فروشان و میزان ضایعات، اطلاعات دقیقی برای مدیران فراهم می‌کند.

تاخیر در ارسال کالاها، ناهماهنگی بین واحدهای ویزیتوری و توزیع کالاها، تنظیم سفارش‌های صوری به دلیل فشار سوپروایزرها یا حتی انصراف او از خرید و … از دیگر دلایلی هستند که افزایش کالاهای مرجوعی در شرکت‌های پخش و توزیع مویرگی را موجب می‌شوند.

به نظر می‌رسد بین تاریخ مصرف کالاها و مرجوعی آن‌ها ارتباط معکوسی وجود دارد. به‌این‌ترتیب که هرچقدر تاریخ مصرف کمتر باشد احتمال مرجوعی آن بیشتر است. مثلاً در لبنیات و کالاهای تند مصرف مشابه احتمال نفروختن کالا در موعد مقرر و در نتیجه مرجوعی آن بالا است. ازاین‌روست که تولیدکنندگان آن رسماً درصدی از فروش را به‌عنوان مرجوعی می‌پذیرند.

تغییر رویکردها زمینه‌ساز تغییرات در توزیع مویرگی

 فضای کسب‌وکارها متناسب با دغدغه‌های اجتماعی و محیط زیستی مصرف‌کنندگان در حال تغییر است. نزدیکی هرچه بیشتر فرآیندهای تولید و توزیع به نیازهای مشتری و دغدغه‌هایش مانند حفظ محیط‌زیست و … نگرش‌ها و رویکردهای جدیدی را به دنبال داشته است.

رویکردهای جدید به موضوع لجستیک در زنجیره تأمین و دسته‌بندی آن‌ها به انواع مختلف از لجستیک سبز تا لجستیک معکوس و … هم به دنبال چنین نگرش‌هایی رخ داده‌اند.

فرآیند لجستیک و افزایش وفاداری مشتریان

فرآیند لجستیک، تأمین مواد اولیه و توزیع محصول را در زنجیره تأمین بر عهده دارد. این بخش با نگاه‌ها و رویکردهای جدیدی در مدیریت لجستیک، بازیافت چرخه استفاده مجدد از محصولات را ایجاد می‌کند. در این روش محصولاتی که به پایان عمر مفیدشان می‌رسند، مجدداً از مصرف‌کننده نهایی خریداری می‌شوند و پس از بازسازی مجدد دوباره در قالب محصولات جدید به چرخه حیات برمی‌گردند. طراحی و اجرای شبکه لجستیک معکوس برای محصولات برگشتی، نه‌تنها هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد بلکه باعث افزایش وفاداری مشتری نیز می‌شود.