مدیریت زنجیره تأمین عاملی حیاتی برای رقابتپذیری سازمانها به شمار میآید. همه بازیگران عرصه تولید محصولات و خدمات، برای کسب جایگاه مناسب در عرصه رقابت و حفظ آن در تلاشند. آنها میدانند در این راه به بهرهگیری از متدهای جدید مدیریت و ایجاد مزیت رقابتی و ارزشافزوده چشمگیر نزد مشتریان نیازمند هستند.
به بیانی دیگر، الگوی مدیریت زنجیره تأمین نقش کلیدی در «توزیع کارآمد» ایفا میکند. با توزیع کارآمد انطباق و انعطافپذیری شرکتها بالا میرود. مدیران شرکتها در این شرایط میتوانند نسبت به تغییرات بازار واکنش سریع و مؤثر از خود نشان دهند. همه اینها موجب میشود، شرکتهای در بازار رقابتی باقی بمانند.

روند تحولات در مدیریت زنجیره تأمین
بر اساس نظر کارشناسان دهههای ۶۰ و ۷۰ میلادی را میتوان برهه استانداردسازی و بهبود فرایندهای داخلی سازمانها با الگوی «کیفیت بهتر و هزینه کمتر» و عرصه کارآیی بیشتر آنها دانست. افزایش تنوع انتظارات مشتری در دهه ۸۰ سازمانها را به سمت انعطافپذیری در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید سوق داد.
در دهه ۹۰ میلادی همزمان با بهبود فرایندهای تولیدی و بهکارگیری متدهای بازمهندسی، مدیران بسیاری از صنایع به افزودن توانمندی تأمینکنندگان به بازار داخلی خود تمایل پیدا کردند. آنها دریافتند که توزیعکنندگان محصولات به دلیل ارتباط نزدیکی که با سیاستهای توسعه بازار دارند، زمینه توسعه و تعالی آنها را دوچندان میکنند. ادامه این رویکرد و توسعه سریع فناوری اطلاعات و کاربرد آن در مدیریت زنجیره تأمین تا به امروز زمینه کارایی و تأثیرگذاری مدیریت زنجیره را دچار تحول و اثربخشی روزافزون کرده است.
تعریف مدیریت زنجیره تأمین و اهداف آن
از دیگر مزایا و منافع زنجیره تأمین میتوان به کاهش هزینههای لجستیکی و تدارکات، عملکرد بهتر کارکنان و افزایش بهرهوری سازمانی نام برد. شفافیت اطلاعاتی و بهبود فرآیندهای مالی، تحویل بهموقع محصولات، استانداردسازی و افزایش قدرت انتخاب مشتری و … از دیگر مزایای بهبود در مدیریت زنجیره تامین است.
نقش «توزیع» در مدیریت زنجیره تأمین
رساندن محصول در زمان و مکان مناسب به مشتریان تعریفی روان و ساده از فرآیند «توزیع» است. عملیات بهینه و مؤثر «توزیع» در کنار عوامل دیگری مانند کیفیت، قیمت و نیاز بازار و.. میتواند به مزیت رقابتی یک شرکت تولیدی و بنگاه اقتصادی تبدیل شود.
عملیات توزیع چندین وظیفه اصلی شامل ذخیرهسازی و انبار کالا، دریافت و ثبت سفارشها، تحویل کالا به مشتری، وصول مطالبات و کنترل و دریافت اطلاعات بازار را در برمیگیرد.
از ویژگیهای یک سیستم مطلوب توزیع کالا و خدمات میتوان به کاهش نقش واسطهها و دلالها رعایت حقوق مصرفکننده و تولیدکننده و واکنش سریع و بهینه به نیاز بازار اشاره کرد. در چنین سیستمی عملیات توزیع باکیفیت مطلوب و هزینههای پایین، انواع کالاها را در اختیار خریداران میگذارد.
تصمیمگیری درباره کانالهای توزیع و فروش محصولات و تعریف شیوههای اجرای آنها ازجمله فرآیندهایی است که اغلب پیش از تعریف زنجیره تأمین و نحوه توزیع، توسط تولیدکنندگان نهایی و تدوین میشه
انواع روشهای توزیع کالا
از انواع روشهای توزیع کالا میتوان به توزیع فیزیکی، توزیع محصولات توسط عمدهفروشان، توزیع کالا از طریق شبکه شرکتهای پخش، مجتمعهای تولیدی و شبکههای توزیع مستقل، شبکههای توزیع مستقل و بازار تهران بزرگ و پخش مویرگی محصولات اشاره کرد.
هریک از این روشهای توزیع دارای محاسن و معایبی هستند که تولیدکننده نسبت به شرایط کاری خود و ویژگیهای محصولش، یکی از آنها را انتخاب میکند. امروزه از میان این روشهای توزیع کالا، فروش و پخش مویرگی بیشترین خواهان و طرفدار را دارد. از دلایل محبوبیت این شیوه توزیع در ادامه بیشتر خواهیم گفت.
توزیع محصول با الگوی پخش مویرگی
سیستم توزیع و پخش مویرگی با الهام از سیستم گردش خون در بدن انسان طراحی شده است و معنی آن رساندن محصول و کالای تولیدی از مبدأ تا آخرین مشتری در سراسر بازارهای هدف است. شباهت این روش توزیع با سیستم گردش خون در بدن انسان علاوه بر گستردگی به تداوم و جریان مستمر توزیع کالا هم اشاره دارد.جریانی که مانند توزیع خون از قلب به رگها و مویرگهای کوچک هیچگاه قطع نمیشود و جریانی پیوسته و منظم و بیوقفه است. مهمترینمزیتهای این سیستم «توزیع» را باهم مرور میکنیم:
پوشش حداکثری بازار و ارتباط بیواسطه با مشتری
نخستین مزیت سیستم توزیع مویرگی در مدیریت زنجیره تامین پوشش حداکثری بازار و فعالیت در آن است. تفکر غالب در این سیستم، فعالیت و سرویسدهی بلندمدت و شناخت هر چه بیشتر بازار است. طبعاً حضور مستمر و گسترده در بازارهای هدف بهترین راه برای شناخت بازار و مختصات آن است و این امر از طریق شرکتهای پخش مویرگی بهراحتی تحقق مییابد.
کارکنان توزیع و پخش مویرگی بیشترین ارتباط را با حلقه آخر سیستم یعنی خردهفروشان دارند. بنابراین امکان ارتباط با مصرفکننده بیشتر است و راحتتر میتوان اطلاعات دقیقتر و بهروزتر بازار را به دست آورد.
امکان جایگزینی مشتری و بازار هدف
قابلیتهای سیستم توزیع مویرگی به تولیدکنندهها اجازه میدهد تا در صورت از دست دادن یک یا چند مرکز فروش و خردهفروشی بهراحتی و بهسرعت مناطق تازهتری را جایگزین کنند و مراکز فروش جدیدتری را انتخاب نمایند.این قابلیت را وقتی بیشتر درک میکنید که بدانید یک تولیدکننده با از دست دادن یک بنکدار یا عمدهفروش اغلب درصد قابل
توجهی از سهم بازار را از دست میدهد.
درحالیکه در سیستم توزیع مویرگی درصد از دست دادن سهم بازار ناچیز است. با بهینهسازی مدیریت زنجیره تامین امکان جایگزینی خردهفروشی در سیستم پخش سریعتر و راحتتر است.ضمن اینکه به یاد داشته باشید اگر با یک عمدهفروش یا بنکدار مشکل مالی پیدا کند یا ورشکست شود، بخش قابلتوجهی از سرمایه تولیدکننده هم از بین میرود اما این احتمال در همکاری با خردهفروشان بسیار کمتر است.
جریان دائم نقدینگی در مدیریت زنجیره تامین
سیستم پیوسته و مستمر توزیع مویرگی دستاوردی مشابه فعالیت خود به همراه دارد که همان جریان دائم و بیوقفه نقدینگی است.با اجرای سیستم پخش و توزیع در زنجیره تامین علاوه بر کاهش ریسکهای کار با عمدهفروشان و بنکدارها ورود پولهای خرد یا چکهایی با مبالغ کم باعث میشوند تا روند تزریق پول به سیستم همیشگی و پیوسته باشد.