فرآیند فروش و پخش مویرگی مجموعه‌ای از فرآیندهای به‌هم‌پیوسته است که در آن تولیدکننده‌ها، محصول نهایی خود را با حذف واسطه‌ها به دست متقاضیان و مشتریان می‌رسانند.در این فرایند به‌ظاهر ساده افراد مختلفی با مجموعه‌ای از وظایف و عملکردها حضور دارند که همگی در کنار هم ساختار یک شرکت فروش و پخش مویرگی را تشکیل می‌دهند. در این مقاله مهم‌ترین بخش‌های یک شرکت فروش و پخش مویرگی را معرفی و با وظایف هریک از آن‌ها آشنا می‌شویم.
شرکت‌های پخش مویرگی در تقسیم‌بندی ساختاری
شرکت پخش مستقل:
یک شرکت فروش و پخش مویرگی مستقل، هم‌زمان با چندین برند کار می‌کند و فعالیت اصلی آن توزیع کالاهای چندین شرکت فعال است.
شرکت فروش پخش مویرگی غیرمستقل:
شرکت‌های پخش مویرگی غیرمستقل، به‌طور اختصاصی و در زیرمجموعه یک هلدینگ یا شرکت بزرگ تولیدی، فعالند. این شرکت‌ها صرفاً توزیع محصولات تولیدی شرکت مادر را بر عهده دارند. شرکت‌های فروش و پخش مویرگی همچنین از نظر اندازه نیز به شرکت‌های کوچک محلی، متوسط و پخش سراسری تقسیم می‌شوند.
سمت‌های سازمانی در شرکت‌های پخش مویرگی
ویزیتور و بازاریاب
ویزیتور زیر نظر واحد فروش و بازاریاب زیر نظر واحد بازاریابی شرکت کار می‌کنند. این دو در عملکرد کاملاً باهم متفاوت‌اند. فردی که ویزیتور را دارد، سفارش‌ها را دریافت می‌کند و در امر بازاریابی و انجام برنامه‌ها و استراتژی‌های فروش ایفای نقش نمی‌کند. عمده توان و تلاش او صرف ارتقای عدد فروش شرکت می‌شود. در مقابل او بازاریاب قرار دارد که زیر نظر واحد بازاریابی و دقیقاً در جهت انجام طرح‌های تبلیغاتی بررسی وضعیت بازار و ارائه تحلیل دقیق از آن و همچنین ارزیابی وضعیت سایر رقبا در بازار گام برمی‌دارد.
سوپروایزر
ویزیتوری که ارائه آموزش اولیه تعدادی از ویزیتورهای جدید شرکت را بر عهده دارد سوپروایزر می‌نامند. او آماده‌سازی نیروهای تازه‌نفس شرکت و ارتباط بین آن‌ها و سرپرست فروش را مدیریت و کنترل می‌کند. او موظف به آموزش برخی از سرفصل‌های فروش اعم از چگونگی ارتباط‌گیری با مشتری و استفاده از زبان گفتاری درست و رعایت اصول اولیه ارتباط عمومی به ویزیتورهای جدید است. معمولاً سوپروایزر مبلغی بابت حق مسئولیت یا پورسانتی از فروش نیروهای تحت نظرش را از شرکت دریافت می‌کند.
سرپرست فروش
سرپرست فروش، صرفاً وظیفه سرپرستی تیم‌های کاری تحت نظر خودش را به عهده دارد و به مناطق عملیاتی فروش مستقیماً سرویس نمی‌دهد. منطقه‌بندی و مسیر بندی مشتریان، تقسیم مناسب آن‌ها بین ویزیتورها، بودجه‌بندی برای هر منطقه و ارزیابی روزانه نیروها و مقایسه عملکرد آن‌ها با بودجه تخصیص یافته از وظایف سرپرست فروش است. او موظف به کنترل عملکرد نیروهای زیرمجموعه خودش و جلوگیری از انحراف در روند کاری و فرآیندهای فروش و پخش است.
سرپرست منطقه
در شرکت‌های بزرگ پخش و توزیع «سرپرست منطقه» مسئولیت کنترل و مدیریت چندین منطقه جغرافیایی را بر عهده دارد. او اختیار عمل بیشتری نسبت به رده‌های پایینی شرکت دارد و در صورت صلاحدید، امکان تغییر سرپرست‌های فروش را داراست. سرپرست منطقه به دلیل گستردگی حوزه فعالیتش در چند منطقه جغرافیایی می‌تواند بهترین تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها را از وضعیت بازار به مدیران بالادست خود و واحدهای فروش و بازاریابی ارائه کند.
راننده (توزیع‌کننده)
وظیفه دریافت بار از انبار و تحویل به مشتری و تسویه بار دریافتی با واحد حسابداری را بر عهده دارد. کار راننده، به‌هیچ‌وجه رانندگی و پیدا کردن بهترین مسیر رسیدن به مقصد نیست چراکه او در قبال سایر مسئولیت‌های توزیع و پخش مثل جریمه‌های راهنمایی و رانندگی، تصادف، خرابی خودرو و نظافت و چیدمان مناسب کالا و.. پاسخ‌گوست.
سرپرست توزیع
سرپرست توزیع نیز وظیفه سرپرستی و هدایت تیم‌های توزیع را بر عهده دارد. ارتباط هماهنگ با واحد فروش و انبار با هدف تنظیم بهترین مسیرها برای تحویل ایمن سفارش‌ها، اعلام کسری کالاها و چگونگی زمان‌بندی عملیات توزیع و ایجاد تعادل در مناطق توزیع و همچنین کنترل اجرای صحیح دستورالعمل‌ها و ارائه گزارش‌های موردنیاز مدیران از مهم‌ترین وظایف یک سرپرست توزیع است.
تحصیل‌دار
با حجیم شدن میزان مطالبات شرکت‌ها استخدام تحصیل‌داری که زیر نظر واحد حسابداری فعالیت کند، ضروری است. او برگه‌های مطالبات را جمع‌آوری می‌کند آن‌ها را همراه با وجوه نقد و چک‌های دریافتی به حسابداری تحویل می‌دهد.
انواع روش‌های پخش مویرگی
فروش گرم
یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها در صنعت پخش به نحوه ویزیت و ارسال کالا به خریدار بر می‌گردد. درصورتی‌که هم‌زمان با ویزیت خرده‌فروش، کالا به او تحویل داده شود، شیوه «فروش گرم» رخ‌داده است.
فروش سرد
درصورتی‌که بعد از فرایند ویزیت و دریافت سفارش حداقل بعد از گذشت یک روز، کالا تحویل داده شود عملیات فروش به شیوه «فروش سرد» انجام شده است. برای کالاهای تند مصرفی که تاریخ انقضای کوتاه و یا حجم کمی دارند مثل لبنیات، آب‌معدنی، دوغ و.. فروش گرم استفاده می‌شود.
انواع عملیات در فرآیند فروش و پخش مویرگی
منطقه بندی
در منطقه‌بندی، مشتری‌ها را بر اساس ویژگی‌های مشترکی به‌ویژه مناطق جغرافیایی دسته‌بندی می‌کنند. مهم‌ترین مزیت منطقه‌بندی را می‌توان ایجاد نظم در فرایند ویزیت و توزیع کالا به چندین مشتری در یک منطقه دانست. در این فرایند، مشتریان بر اساس شهر و سپس در مناطق مختلف که عموماً برگرفته از مناطق شهرداری هستند در مسیرهای مختلف دسته‌بندی می‌شوند.
رصد لیست تسویه
در لیست تسویه، جزئیات عملیات توزیع به‌طور منظم در ستون‌های مشخصی تحت عنوان مبلغ سفارش، نقد دریافتی، مبلغ چک، شماره و تاریخ چک، مبلغ تخفیف، مبلغ مرجوعی و شماره قبض مرجوعی و توضیحات ثبت می‌شوند.
این لیست به‌عنوان سند تسویه بار تحویلی به هر راننده (توزیع‌کننده) است و باید در واحد خزانه‌داری شرکت پخش دقیقاً کنترل شود تا در صورت تساوی جمع ستون مبلغ سفارش با بقیه ستون‌ها، مجوز صدور حواله بعدی برای توزیع‌کننده، صادر شود.
وصول مطالبات (معوقه)
در زمانی که کالا تحویل مشتری می‌شود و مشتری پرداخت وجه آن را به تعویق می‌اندازد با مطالبات و یا معوقات مواجهیم. داشتن فهرستی از مشتریان بدهکار به تفکیک و پیگیری مرتب آن به بهبود چرخه عملیات فروش و توزیع کمک می‌کند.
سنجش کارایی
شاخص «کارایی» از تقسیم عملکرد واقعی بر برنامه از پیش تعیین‌شده (بودجه عملیاتی) به دست می‌آید که یکی از شاخص‌های ارزیابی کارکنان فروش است. این ارزیابی در سطوح مختلفی از قبیل ریال، مقدار، وزن و .. به دست می‌آید. این شاخص در محاسبه و اختصاص پاداش به کارکنان نیز لحاظ می‌شود.
مقاله خوبی هست و تونسته به طورکل اصطلاحات فروش و پخش مویرگی را بازگو کند.