زنجیره تأمین در صنعت مواد غذایی به عنوان یک فرآیند مهم مطرح است. این فرآیند زمینه‌ساز روابط بلندمدت و مبتنی بر تعهد و اعتماد بین تولیدکنندگان، تأمین‌کنندگان و مشتریان را فراهم می‌کند. هر چند کارکرد زنجیره تامین در صنایع مختلف مشابه است اما صنایع مواد غذایی یکی از نمونه‌های موفق در بهره‌گیری از مزیت‌های زنجیره تأمین است.
حتی در مواقعی که زنجیره تأمین به طور مستقیم بر عملکرد شرکت‌های مواد غذایی تاثیر نداشته، اما یکپارچگی عملیات تولید و توزیع را مدیریت می‌کند. مدیریت بهینه اجزای زنجیره تأمین مواد غذایی در فرآیندهای تولید و توزیع و تدارکات علاوه بر ارتقای سطح عملکردی شرکت‌ها، مردم را از مزیت دسترسی آسان به غذا بهره‌مند ساخته است.
فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین
یک الگوی بهینه و کارآمد مدیریت زنجیره تأمین از ۳ فرآیند محوری مدیریت اطلاعات، مدیریت لجستیک و هماهنگی و همسویی شرکا تشکیل می‌شود. جمع‌آوری اطلاعات و انتقال آن‌ها به سایر واحدهای عملیاتی در شرکت‌ها مدیریت فرآیندها را تسهیل می‌کند. این روند کاری اثرات قابل‌توجهی در سرعت، دقت، کیفیت و فرآیندهای عملیاتی شرکت‌ها دارد.
در حوزه لجستیک که بخش فیزیکی زنجیره تأمین را در بردارد، عملیات مختلف تهیه مواد اولیه تا تولید، انبارداری و توزیع و پخش و… جای گرفته‌اند. هماهنگی و همسویی شرکای کاری هم به توانمندی‌ها و اعتماد متقابل بین بازیگران زنجیره تأمین اشاره دارد.
اهمیت زنجیره تأمین صنعت غذایی به روایت آمار
سازمان ملل جمعیت دنیا را حدود ۹/۶ میلیارد نفر تا سال ۲۰۵۰ تخمین می‌زند. این آمار تائید می‌کند «تأمین غذا» از بزرگ‌ترین چالش‌های بشر در سال‌های آتی است. درحالی‌که موضوع تغذیه جمعیت جهان اهمیت زیادی یافته، فرآیند تولید و توزیع محصولات غذایی نیز پیچیدگی بیشتری می‌یابد. در این حوزه بازارهای متعدد رقابتی با گردش مالی فراوان با زنجیره‌هایی پیوسته ایجاد شده‌اند.
این زنجیره‌های منحصربه‌فرد، شبکه پیچیده‌ای از نهادهای به‌هم‌پیوسته است که برای در دسترس قرار دادن مواد غذایی باهم کار می‌کنند. تامین مواد اولیه تولید در ابتدای زنجیره تأمین مواد غذایی قرار می‌گیرد و نهادهای لجستیک و حمل‌ونقل، در زمان و در کیفیت مناسب به ما می‌رسند.
نقش سیستم‌های تحت وب در صنعت مواد غذایی
نتیجه تمامی فرایندها و فعالیت‌ها در زنجیره تأمین صنعت مواد غذایی، محصولات سالم و باکیفیتی است که به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد. هر یک از فرایندها در زنجیره تأمین شامل تولید، بسته‌‌‌بندی، حمل‌ونقل و توزیع هر محصول، در زنجیره تأمین دارای اطلاعاتی است که باید جمع‌آوری و طبقه‌بندی شوند. این اطلاعات در مراحل مختلف زنجیره تأمین و به‌ویژه ردیابی محصول غذایی بسیار مهم هستند و کارکردی کلیدی دارند.
بهره‌گیری از سیستم‌های مبتنی بر وب و نرمافزار فروش و پخش مویرگی، انبارداری و حسابداری انبار و … با هدف جمع‌آوری اطلاعات اولیه انجام می‌شود. به‌کارگیری آن‌ها در ادامه مسیر تجهیز انبارها، دریافت سفارش مشتری‌ها و ارسال و تحویل کالاها یکی از امکانات اصلی در نرم افزار پخش مواد غذایی هستند.
روندهای اصلی زنجیره تأمین در صنایع غذایی
مدیریت زنجیره تأمین، فرایند نظارت بر تبدیل مواد خام به محصول نهایی است و شامل شبکه‌ای از تأمین‌کنندگان و کارخانه‌‌هاست که مواد خام را به کالای نهایی تبدیل می‌کنند. مدیریت این زنجیره مستلزم کنترل محصولات و خدمات در جریان تولید، توسعه و پخش است. این سیستم برای تطابق با تقاضای کالا و حداکثر کردن ارزش مشتری در صنعت مواد غذایی تلاش می‌کند. حوزه‌های کلیدی در زنجیره تأمین را جریان مادی و جریان اطلاعات تشکیل می‌دهند.
جریان مادی
تبدیل مواد به کالا، انتقال کالا به انبارها و توزیع نهایی آن یکی از روندهای اصلی زنجیره تامین است. این روند «جریان مادی» نامیده می‌شود.
جریان اطلاعات
جریان اطلاعات نیز جمع‌آوری اطلاعات برای برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت کالا است. این اطلاعات محصولات را در بالا و پایین زنجیره‌ی تأمین دنبال می‌کند تا بهترین عملکرد را تعیین و استراتژی‌های کلیدی را جهت رشد و سودآوری مشخص کند.
یکی از بحث‌های با اهمیت و چالشی مدیریتی در صنایع غذایی همواره مربوط به زنجیره تأمین محصولاتی با عمر کوتاه و فاسدشدنی است. محصولاتی با تاریخ انقضاء و عمر کوتاه، در کنار حجم بالای کالاها و محصولاتی که طول زنجیره تأمین جابجا می‌شوند، انتخاب فرآیندهایی با بالاترین بازدهی را ضروری می‌کند. بنابراین، مدیریت زنجیره تأمین کارآمد مواد غذایی، اهمیت زیادی دارد.
سرعت تامین کالا در صنعت مواد غذایی
در زنجیره تأمین مواد غذایی معمولا با حجم بالایی از مواد اولیه محصولات روبرو هستیم. سرعت جابجایی کالاها و مدیریت بهینه فعالیت‌ها از تولید تا انبار و انتقال به مراکز فروش را به یک مزیت رقابتی مهم و سودآور تبدیل می‌کند.
به یاد داشته باشید که در صنایع مواد غذایی تنوع محصولات، پیچیدگی‌های مدیریت زنجیره تأمین را زیاد کرده است. این امر مدیریت انبارها و برنامه‌ریزی تأمین کالا، زمان‌بندی تولید، کارایی زنجیره تأمین را با رکود مواجه می‌کند.
از آنجا که پیش‌بینی میزان تقاضا و مصرف کالاها دشوار و زمان‌بر است به علت تاریخ مصرف محدود مواد غذایی فقط میزان محدودی از کالاها را می‌توان در انبارها نگهداری کرد. در نتیجه نمی‌توان تضمین و یا حتی پیش‌بینی کرد که یک محصول خاص، همیشه در انبار موجود باشد.
کاربرد زنجیره تامین در انبارگرانی بهینه و کارآمد
کارکرد بهینه زنجیره تأمین تضمین می‌کند محصولات غذایی بر اساس سفارش‌ها و مطابق با بازه اعتبار تاریخ مصرف از انبارها خارج شوند. یکی از مشکلات زنجیره تامین این است که اجزای مختلف از تولیدکننده تا توزیع‌کننده و مدیران انبارها از موجودی محصولات رو به انقضای انبارهای خود اطلاع دقیقی ندارند. در اروپا تخمین زده‌شده که بخشی از کالاها تا پیش از به پایان رسیدن تاریخ‌مصرفشان به فروش نمی‌رسند. این امر سالانه حدود چند بیلیون دلار خسارت به قسمت‌های مختلف زنجیره، وارد می‌کند.
با توجه به موارد فوق، بدیهی است که یک سیستم جمع‌آوری صحیح اطلاعات می‌تواند به حل چالش‌ها و مشکلات مدیریت زنجیره تأمین مواد غذایی و سایر مواد فاسدشدنی کمک‌های زیادی کند.
ثبت صحیح داده‌ها در صنعت مواد غذایی به شرکت‌ها کمک می‌کند که موجودی و فروش را در طی کانال زنجیره تأمین پیگیری و دنبال کنند. این امر باعث شفافیت زنجیره تأمین، تعیین پیش‌بینی‌های دقیق‌تر و بهینه‌سازی مدیریت انبارها را به دنبال دارد.