همه آنچه باید درباره زنجیره تأمین بدانید

عرضه گسترده یک محصول بهتر با مزیت رقابتی چشمگیر دریک گستره وسیع جغرافیایی با هزینه‌ای اندک و سرعت انجام اولین رمز موفقیت یک شرکت تولیدی و خدماتی است. انجام مطلوب هریک از این فرآیندها که شامل هزینه اندک، کیفیت بالا، عملکرد سریع، تحویل به‌موقع و امن و انعطاف و نوآوری در بازار را شامل می‌شوند با مدیریت بهینه و هوشمندانه «زنجیره تأمین» هریک از سازمان‌ها و شرکت‌های برخوردار را به توانمندی در بازار و تصاحب آن می‌رساند.

مدیریت زنجیره تأمین چیست ؟

در اصل می‌توان امتداد تکامل‌یافته مدیریت انبارداری دانست؛ تکاملی که در آن کارشناسان در دهه 60 با مطالعه بر روی رابطه بین انبارداری و حمل‌و‌نقل و یکپارچه‌سازی به ایجاد یک چرخه عملیاتی سریع و بهینه همراه با کاهش موجودی انبارها و مفهوم مدیریت توزیع، دست پیدا کردند.

با اضافه شدن مباحث مدیریت ساخت، تدارکات و سفارش‌ها به مدیریت توزیع، مفهوم لجستیک و پس از آن « زنجیره تأمین» که درنتیجه به هم پیوستن این حلقه‌های عملیات است با نقش‌آفرینی عرضه‌کنندگان و مشتریان مطرح شد و شکل گرفت. زنجیره تأمین به جریان مواد، اطلاعات، وجوه و خدمات از تأمین‌کنندگان مواد خام تا مشتریان نهایی اطلاق شده و شامل سازمان‌ها و فرآیندهایی می‌شود که کالاها، اطلاعات و خدمات را ایجاد و به مصرف‌کنندگان می‌رسانند در این فرآیند خیلی از وظایف مانند خرید، جریان وجـــوه، باربری مواد، برنامه‌ریزی و کنترل تولید، کنترل موجودی و لجستیکی و توزیع و تحویل نیز اجرایی و عملیاتی می‌شوند.

انواع زنجیره تأمین

به‌طورکلی زنجیره تأمین را می‌توان در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف دید که ممکن است بسیار پیچیده باشند؛ به‌عنوان‌مثال زنجیره تأمین برای یک ماشین شامل صدها عرضه‌کننده، هزاران کارگاه ساخت و مونتاژ، انبارها، دلال‌ها، فروشندگان تجاری مستقیم، عمده‌فروشان، مشتریان و عملیات پشتیبانی مانند مهندسی محصول، آژانس‌های خرید، بانک‌ها و شرکت‌های نقل‌وانتقال است.

• زنجیره تأمین بالادست:

شامل تأمین‌کنندگان اولیه که خودشان می‌توانند مونتاژ کننده و یا سازنده باشند است که دو فعالیت اصلی خرید و حمل و نقل را شامل می‌شود.

• زنجیره تأمین داخلی:

پردازش‌های همه فرآیندها از زمانی که مواد وارد سازمان می‌شود تا زمانی که محصول نهایی برای توزیع به خارج سازمان حرکت می‌کند را با محوریت حمل مواد، مدیریت موجودی، ساخت و کنترل کیفیت شامل می‌شود.

• زنجیره تأمین پایین‌دست:

همه فرایندهای درگیر در توزیع و تحویل محصولات به مشتریان نهایی را شامل می‌شود و بسته‌بندی کالاها، انبار کردن و حمل‌ونقل آن‌ها را در برمی‌گیرد.

• لجستیک معکوس:

جریان کالا می‌تواند در جهت عکس هم اتفاق بیفتد مثل جریان کالاهای برگشتی. به فرایند کالاهای عودتی و برگشتی و تمام عملیات مرتبط با مصرف مجدد کالا لجستیک معکوس می‌گویند.لجستیک معکوس تمام فعالیت‌های زنجیره تأمین که به‌صورت معکوس اتفاق می‌افتد را شامل می‌شود. در شرکت‌های تولیدی سنتی کالاها پس از تولید در انبارها و مکان‌های مختلف انبار می‌شدند که این زنجیره تأمین را پیچیده ‌و سخت‌تر می‌کرد.
امروزه اگر شرکت‌ها از یک مدل تجاری ساخت بر مبنای سفارش استفاده کنند دیگر نیازی به انبار کردن محصولات ساخته‌شده ندارند ازآنجاکه نیاز برای انبار مواد خام و اجزای سازنده کالاها همچنان وجود خواهد داشت بنابراین واضح است که زنجیره‌های تأمین به ماهیت‌ شرکت‌ها وابسته هستند. بنا بر همان تعریف و عملیاتی می‌شوند.

پشتیبانی فناوری اطلاعات از زنجیره تأمین

مدیریت زنجیره تأمین با ورود تکنولوژی و فناوری اطلاعات و ارتباطات وارد مرحله جدیدی شد و توسعه یافت. این پشتیبانی و توسعه هرروز وارد فاز جدیدی می‌شود همان‌طور که پیش‌ازاین پشتیبانی فناوری اطلاعات از سیستم‌های برنامه‌ریزی و تولیدی با عنوان «تولید رایانه‌ای یکپارچه» شکل‌گرفته و از طریق انسجام سخت‌افزاری و نرم‌افزاری انواع فنّاوری‌های JIT، MRP، CAD، CAM، GT و… عملیاتی شده‌اند.

به‌طورکلی چهار گروه نرم‌افزاری از زنجیره تأمین پشتیبانی می‌کنند که عبارت‌اند از:

• نرم‌ افزارهای برنامه‌ریزی منابع (ERP)

• نرم‌افزارهای مدیریت زنجیره تأمین (SCM)

• نرم‌ افزارهای بهینه‌سازی تولید (OPT)

• نرم‌افزارهای تجزیه‌ و تحلیل (ANAL)

نرم‌ افزارهای ERP

این دسته از نرم‌افزارها بر اساس سیستم برنامه‌ریزی منابع که قبلاً به سیستم برنامه‌ریزی مواد (MRP) معروف بود طراحی‌شده‌اند. نرم‌افزارهای ERP سعی می‌کنند بر اساس مفاهیمی از MRP عملکردها و بخش‌هایی که خارج از حوزه‌های برنامه‌ریزی تولید قرار دارند را یکپارچه و هماهنگ کنند

نرم‌افزارهای SCM

این نرم‌افزارها بر همخوانی بخش تأمین و تقاضا تأکیددارند و همه وظایف کسب‌وکار را تعقیب نمی‌کنند. اکثــر این نرم‌افزارها از روش‌های پیش‌بینی پیشرفته برای برنامه‌ریزی تقاضا، از واحد زمان‌بندی و برنامه‌ریزی تولید برای برنامه‌ریزی تأمین و از ابزارهای تجزیه‌وتحلیل برای بررسی همخوانی بین تقاضا و تأمین استفاده می‌کنند.

ابزارهای OPT

در جهت بهینه‌سازی مبتنی بر محدودیت مورداستفاده قرار می‌گیرند و بر پایه قوانین استوارند. این رویکرد ساختمان مدل یک سیستم
را دقیقاً با قوانین نه‌گانه OPT هماهنگ کرده و راه‌حل مناسب را پیدا می‌کند. ابزارهای OPT تقریباً از همه روش‌های مدل‌سازی از قبیل برنامه‌ریزی خطی، عدد صحیح، بهینه‌سازی و مدل‌سازی شبکه‌ای و حتی شبیه‌سازی استفاده می‌کند.

ابزارهای ANAL

این نرم‌افزارها با سایر گروه‌های حوزه زنجیره تأمین فعل‌وانفعال کمی دارند و عمدتاً برای شناخت و تحلیل پویایی سیستم یا برای طراحی راهبردی استفاده می‌شوند.

زنجیره تأمین و نرم‌افزارهای پخش و فروش مویرگی

در کنار نرم‌افزارهای بالا که به آن‌ها اشاره شد امروز از نرم‌افزارهای مویرگی به‌عنوان ابزاری که بتواند تمامی فرآیندهای مربوط
به مدیریت زنجیره تأمین را پوشش دهد در بسیاری از کسب‌وکارهای مختلف استفاده می‌شود.

ازآنجاکه مدیریت زنجیره تأمین درواقع تمام فرآیندها و فعالیت‌های داخلی و بیرونی یک شرکت و به‌طورکلی تمامی فرآیندهای کسب‌وکار آن را بر عهده می‌گیرد، بهینه‌سازی فرآیندها با کمترین هزینه و بیشترین کارآمدی هدف نهایی به‌کارگیری نرم‌افزارهای مویرگی در مدیریت زنجیره تأمین است.

ویژگی نرم‌افزار مویرگی در شرکت‌ها

بهترین نرم‌افزار پخش مویرگی، نرم‌افزاری است که بتواند تمامی فرآیندها حتی فرآیندهای مربوط به بخش مالی و حسابداری سازمان
را پوشش دهد.
ضمن اینکه نرم‌افزار مویرگی منتخب شرکت‌ها باید از قابلیت اتصال به سایر نرم‌افزارهای پویای شرکت هم برخوردار باشد تا امکان دسترسی اطلاعات برای همه کارمندان در واحدهای مختلف ممکن باشد.
باقابلیت اتصال ویکپارچگی نرم‌افزار مویرگی به سایر نرم‌افزارها از هزینه سنگین تغییر نرم‌افزار در ساختار شرکت‌ها کاسته می‌شود
و انتقال داده‌ها اطلاعات به‌آسانی و بدون فوت زمان، بین نرم‌افزارها رخ می‌دهد.در کنار ارتباط یکپارچه از قابلیت کاربری آنلاین و آفلاین نرم‌افزارها هم نباید غافل بود. با استفاده از این امکان می‌توان در هر ساعت از شبانه‌روز و در هر مکانی به‌صورت آنلاین گزارش‌های موردنظر را دریافت کرد.
این ویژگی نیز به صرفه‌جویی در وقت و منابع سازمانی منجر می‌شود. قابلیت دسترسی آفلاین هم در صورت ایجاد اختلال در ارتباط آنلاین نرم‌افزارها باعث ادامه فعالیت‌ها عدم قطعی کارها می‌شود.