چالش های صنعت پخش در شرایط اقتصادی فعلی سال 97
صنعت توزیع در سالهای اخیر پیشرفت‌های زیادی کرده است. امروزه شرکتهای بیشتری از اینترنت برای جمع‌آوری اطلاعات محصولات یا خرید آنلاین یا ارتباط مستقیم با تولیدکننده استفاده می‌کنند.
اغلب تولیدکنندگان محصولات غذایی و بهداشتی از شبکه پخش مویرگی استفاده می کنند. استراتژی پخش مویرگی در زنجیره تأمین کالاهای تند مصرف یا FMCG ، فروش مستقیم موادغذایی، آرایشی و بهداشتی در سطح کشور، مورد استفاده قرار می گیرد. پخش مویرگی به این معناست که تولید کننده بخش بندی بازار را نادیده می‌گیرد و محصولات خود را در همه بازارهای موجود توزیع می‌کند.
ایده اصلی در پخش مویرگی این است که محصول شما، همه جا در دسترس باشد و بدین ترتیب بیشترین خریداران ممکن را جذب کند. در اکثر اوقات، پخش مویرگی در مواقعی که مشتریان گزینه‌های بسیاری از برندهای متفاوت را پیشِ‌رو دارند، ضرورت پیدا می‌کند. همچنین ایجاد شبکه فروش و پخش مویرگی منجر به کاهش ریسک مالی، کنترل و مدیریت بازار محصولات غذایی، شوینده و بهداشتی و بهره برداری از بازخورد و فیدبک بازار و پوشش بیشتر مشتریان می شود. پخش مویرگی برای مشتریان نیز منافع بیشماری دارد؛ با استراتژی فروش و پخش مویرگی، خرده فروشان و مصرف کنندگان نهایی نیازهای خود را به سادگی در محل کار خود بر طرف می‌کنند.
صنعت پخش در دهه های اخیر
صنعت پخش در دهههای اخیر نقش کلیدی در توسعه صنایع تولیدی کشور ایفا کرده و دارای جایگاه بسیار مهمیبرای تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی است. این اهمیت به اندازهای است که در حال حاضر بسیاری از شرکتهای تولیدی خودشان شرکتی را برای پخش و توزیع محصولات ایجاد کرده اند. صنعت پخش به دلیل ارتباط دو سویه، از یک طرف با واحدهای تولیدی و از سوی دیگر با مصرف‌کنندگان، از تخصص و هوش و ظرفیتی برخوردار است که این توان را در سایر تشکل‌های صنفی کمتر می‌توان دید. همچنین این صنعت با ابتکارات و خلاقیت‌های خود می‌تواند در شرایط رکودی که ممکن است تقاضای موثر، در اثر دو عامل کیفیت و قیمت کاهش یابد، ایفای نقش کند. در حال حاضر با توجه به پیشی گرفتن هزینه‌ها از درآمدها، صنعت رو به افول گذاشته و بسیاری به دنبال افزایش پورسانت توزیع برای سرپا نگه داشتن خود هستند.
بسیاری از محققان در تلاش بوده‌اند متغیرهای تأثیرگذار بر صنعت پخش مویرگی را بررسی کنند. به‌عنوان مثال آقای قنبرپور در سال 2013 عواملی که کارایی شبکه پخش مویرگی را افزایش می‌دهد مطالعه کرده است. در این تحقیق مشخص شد که مدیریت انبارداری، مدیریت حمل و نقل، کامل بودن سبد پخش و بهره‌برداری از تکنولوژی‌های مدرن، ارتباط مستقیم با شبکه توزیع و پخش مویرگی دارد. در تحقیق دیگری توسط آقای ماک در سال 2002 ترجیحات مشتریان(خرده‌فروشی‌ها) در رابطه با کانال‌های توزیع مورد تحقیق قرار گرفته و نشان داده شد: زمان و تلاشی که توسط سوپر مارکت‌ها صرف می‌شود تا سفارش مورد نظر خود را دریافت کنند روی انتخاب کانال توزیع تأثیر زیادی دارد. آنها شرکتهای مختلف پخش را از نظر منافع مالی و پاداش ذهنی خود مقایسه می‌کنند و ریسک‌های ممکن را برای هر توزیع‌کننده‌ای می‌سنجند.
در یک نظرسنجی آنلاین از خوانندگان مجله اینترنتی MDM مهم‌ترین نگرانی های شرکتهای توزیع و پخش در سال 2017 مورد پرسش قرار گرفت. MDM منبع اصلی تحقیق در صنعت پخش عمده فروشی در امریکاست که اخبار، وبلاگ ها و خبرنامه هایی را به مدیران در شرکتهای پخش و عمده فروشی یا شرکتهای همکار با این شرکت ها پیشنهاد می‌کند). تقریبا 300 پاسخ دهنده از مالکان یا مدیران شرکتهای پخش مویرگی و عمده فروشی و شرکتهای تولیدی به این نظرسنجی پاسخ دادند. نتیجه این نظرسنجی نیز مهر تأییدی بر یافته های تحقیقات قبلی است؛ بنابه این نظرسنجی “نیاز به ارتباط سریعتر در کانال توزیع” (مدیریت لجستیک) و “برآوردن نیازهای در حال تغییر مشتریان” (ترجیحات مشتریان) دو مورد از مهم‌ترین دغدغه ها و نگرانی های شرکتهای توزیع و پخش در سال 2017 در آمریکا بود.
صنعت توزيع و پخش در ایران
صنعت توزيع و پخش در ایران، رسالت بزرگي را به دوش دارد و مي تواند با حمايت دولت، مشکلات موجود در اين صنعت را برطرف کرده و به عنوان يکي از منابع کشور در موضوعات مختلف از جمله اشتغال زایی، نقش ويژه اي داشته باشد. اين در حالي است که فعاليت حوزه صنعت پخش بسيار گسترده و پيچيده است و مستقيما با اقلام و کالاهاي سلامت محور سر و کار دارد که تاثير مستقيمي بر سلامت تغذيه جامعه دارد. در حال حاضر 100 درصد داروي کشور و 70 در صد مواد غذايي، آرايشي و بهداشتي، شوينده ها و… توسط شرکت هاي پخش در سرتاسر ايران توزيع مي شود. با اينکه صنعت پخش به شدت عملياتي است اما دانشي که در اين صنعت استفاده شده کاملا بومي است و ارتقاي دانش در شرکت هاي صنعت پخش ضروري است.
در سومين کنفرانس سراسري شرکت هاي پخش ايران
مديرعامل فروشگاه هاي زنجيره اي رفاه و عضو هيات مديره اتحاديه فروشگاه هاي زنجيره اي کشور، بیان کرد:
صنعت پخش و توزيع يکي از صنايع کليدي و زيرساختي در اقتصاد هر کشوري است. سهم 8 الي 9 درصدي اين صنعت از درآمد ملي، خود مبين حجم و گستره وسيع اين صنعت و به تبع آن نقش کليدي اين صنعت در زنجيره تامين بسياري از صنايع کشور است. در شرايطي که از يکسو توليدکنندگان در تکاپوي تامين نقدينگي و سودآوري براي بقا و رشد کسب وکار خود هستند و از سوي ديگر مصرف کنندگان با چالش حفظ قدرت خريد دست و پنجه نرم مي کنند، ارتقاي کارآيي صنعت پخش به عنوان حلقه واسط بين توليدکننده و مصرف کننده که سهم مهمي از قيمت تمام شده را به خود اختصاص مي دهد، اهميت بسزايي دارد. به عبارت ديگر، کاهش هزينه هاي مبادله در صنعت پخش مي تواند کاهش قيمت تمام شده، افزايش حاشيه سود براي توليدکننده و کاهش قيمت خريد براي مصرف کننده را به ارمغان آورد؛ به خصوص در شرايط فعلي که رکود بر بسياري از صنايع کشور سايه انداخته است. اين در حالي است که در حال حاضر، سهم صنعت پخش از قيمت تمام شده محصولات گاهي به مرز 50 درصد مي رسد.
آنچه در شبكه توزيع كالا در يك كشور داراي اهميت است، انتقال كالاها با صرف كمترين هزينه و زمان، همراه با رعايت استانداردهاي لازم براي حفظ سلامت كالاها و در نهايت رعايت بيشتر حقوق مصرف كنندگان است. شبكه توزيع كالا در ايران با مشكلات و چالش هاي متنوع و متعددي روبه رو است. تعدد بيش از اندازه واحدهاي صنفي در سطح خرده فروشي سنتي، تعدد واحدهاي صنفي فاقد پروانه كسب، سهم برجسته بخش غير سازمان يافته نسبت به سازمان يافته شبکه توزيع و فروش، عدم بهره مندي از ابزارها و روش هاي نوين توزيع كالا و عدم رغبت كافي بخش خصوصي و خارجي به سرمايه گذاري در شبکه توزيع مدرن از مهم ترين چالش هاي صنعت پخش در ايران است.
به گفته ی دکتر سهراب کارگر“ دبير کنفرانس و عضو هيات مديره انجمن صنعت پخش ايران” ،
صنعت پخش با وجود قدمتي قريب به 60 سال در ايران، همچنان صنعتي کمتر شناخته شده در کشور است. اهميت پخش و توزيع به عنوان پل اصلي ميان عرضه و تقاضا همواره مورد غفلت واقع شده است. اما در سال هاي اخير فعالان اين صنعت درصدد برآمده اند تا با شناخت چالش هاي موجود در صنعت پخش، راهکارهاي بهبود اين شريان مهم اقتصادي را به مرحله اجرا در آورند.
علاوه بر چالش های درونی، چالش هاي بيروني نيز تاثير مهمي بر صنعت پخش دارند. از جمله اين مشکلات قوانين دولتي است؛ قوانيني همچون قوانين مالياتي فعلي، قوانين کسب و کار و ساير موارد. همچنين قوانين راهنمايي و رانندگي شامل مواردي همچون مشکل ورود به محدوده طرح ترافيک، سال ها گريبانگير صنعت بوده اند و تا به امروز نيز تلاش ها براي مرتفع کردن اين موارد بي نتيجه مانده است. همچنين ترافيک موجود در سطح کلان شهرهايي همچون تهران از مسائلي است که پخش برخي کالاهاي ضروري نظير اقلام دارويي را با دشواري هايي همراه کرده و خدمت رساني به مردم را دچار اخلال مي کند. کمبود نقدينگي مورد ديگري است که گريبانگير اين صنعت است، از سويي وام هاي بانکي به علت نرخ بازگشت نسبتا بالا باعث مي شوند تا شرکت ها در صورت مواجهه با چنين مشکلاتي خود را از حل آنها ناتوان ديده و اقدام به توقف فعاليت کنند و از سوي ديگر رکود فعلي حاکم بر اقتصاد ايران، توان خريداران را کاهش داده و بازگشت نقدينگي به شرکت هاي پخش را دچار مشکل کرده است.
هرچند که با خروج از وضعيت رکود تورمي، اين اميد به وجود آمده که به زودي رکود از اقتصاد ايران رخت ببندد. ديگر موردي که تا به امروز اين صنعت را متاثر ساخته، تعيين نرخ حاشيه سود شرکت هاي پخش به صورت دستوري است. درحالي که با توجه به پهناوري ايران، هزينه هاي توزيع بسيار متغير هستند و شيوه فعلي تعيين نرخ در اغلب موارد باعث مي شود تا شرکت هاي نوپا توان رقابت پيدا نکنند و در مدتي کوتاه از گردونه رقابت خارج شوند.
در میزگرد جایگاه صنعت پخش در اقتصاد کشور سال جاری، دکتر نجفی در اثبات نظرات خود، با تشریح وضعیت اقتصادی ایران، گفت: اقتصاد ایران در مقابل اقتصاد به هم پیوسته جهانی، اقتصادی جزیره‌ایی است، چرا که در حال حاضر درهای اقتصاد کشور ما بسته و دیوار حفاظتی بلندی با ابزار گوناگون(نظیرتعرفۀ واردات)،گرد آن را فرا گرفته است. اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی و سازمان جهانی اقتصاد(WTO) که تجلّی‌گاه اقتصاد جهانی است؛ متصل نیست.
دکتر نجفی در تبین مطلب خود، خطاب به حاضران گفت: لحظه‌ای را تصورّ نمایید که ما وارد عرصۀ تجارت جهانی شویم و قرار شود با قواعد جهانی و به روش اقتصاد بین‌الملل، اقتصاد ایران نیز اداره گردد، آنگاه به وضوح می‌بینید که بسیاری از صنایع ما (ازجمله صنعت پخش) در معرض تهدیدات جدّی قرار خواهد گرفت.
وی در بیان علل عدم انطباق اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی، گفت: یکی از علت‌های اصلی عدم رقابت پذیری بنگاه‌های ایرانی در قیاس با کمپانی‌های جهانی، کوچکی سطح و مقیاس کاری سازمان‌های ایرانی است.
راهکارهای مدیریت فناوری اطلاعات جهت مواجهه با تحولات محیطی در صنعت پخش
صنعت پخش یکی از اساسی ترین صنایع در کشور است و تمامی واحدهای تولیدی برای اینکه بتوانند محصولات را به دست مصرف کنندگان برسانند، نیاز به یک مسیر میانی و تندرو دارند. با تفکر سیستمی، برنامه ریزی و مدیریت بهینه تر و استفاده اثربخش تر از فناوری اطلاعات می توان این مسیر را بهبود بخشید. تصمیم درباره انتخاب نرم افزار برای کسب وکارهای کوچک و بزرگ در صنعت پخش از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مراحل اصلی انتخاب انواع راهکار های نرم افزاری به ترتیب عبارتند از شناخت، تحلیل و شناسایی انواع نیازمندی ها و آلترناتیوها و انتخابِ مناسب ترین راه حل.
توزیع‌کنندگان بر بهبود سودآوری، افزایش حاشیه‌ی خود و غلبه بر رقابت متمرکز هستند. با این‌حال، فناوری‌های جدید، تغییرات مداوم بازار و نیازهای فزاینده‌ی مشتریان، اساساً روش پیشبرد کسب‌وکار را برای توزیع‌کنندگان امروز تغییر داده است. براساس آمارها، ۴۰٪ از مدیران ارشد و مدیران IT ، اکنون به IT به عنوان یک سلاح رقابتی نگاه می‌کنند.
شرکتهای توزیع و پخش که در تغییر فناوری چابک نیستند، با آینده‌ی دشواری روبه‌رو هستند. در این صنعت، حتی فناوری‌های اصلی مانند سیستم‌های مدیریت تقاضا به‌شکل شگفت‌آوری ،کمتر به‌کار گرفته شده‌اند. در واقع شرکت‌هایی که از سیستم‌های ERP استفاده می کنند، دارای مزیتی رقابتی هستند و در شرایطی که سرعت پیشرفت فناوری افزایش می‌یابد، در موقعیت بهتری برای انطباق و نوآوری قرار می‌گیرند.
نرم‌افزار مدیریت منابع سازمانی (ERP) راهکاری برای برنامه‌ریزی و کنترل فعالیت‌های اصلی سازمان به شمار می‌رود. امروزه، با ظهور فناوری‌های نوین در صنعت فناوری اطلاعات، بسیاری از محدودیت‌ها بر طرف شده و شرایط استفاده از مزیت‌های راهکارهای ERP برای بهبود فرایند تصمیم‌‌گیری مدیران در زمینه های منابع سازمان، در سازمان‌های کوچک،بزرگ و متوسط فراهم شده است.
نتیجه
تغییرات سریع محیطی ، بخصوص شرایط اقتصادی حاکم، باعث آسیب پذیری صنعت پخش در سالهای اخیر در داخل کشور شده است. برای مثال، تغییرات سریع در هزینه ها، توزیع کنندگان را نسبت به تغییرات ارزش های موجودی آسیب پذیر می کند. اگر چه توزیع کنندگان سعی می کنند تاثیرپذیری هزینه های خود را با استفاده از قیمت گذاری محصولات بر اساس درصدی از افزایش نرخ اجناس، محدود کنند، اما رقابت، ممکن است شرایطی را ایجاد کند که انجام چنین کاری غیرممکن شود.
اميد است با توجهات ويژه اي که در سال هاي اخير دولت به اين صنعت داشته و همچنين روند رو به بهبود اقتصاد کشور، اين صنعت نيز در کوتاه ترين زمان ممکن خود را به سطح استاندارد هاي بين المللي برساند و خدمت رساني به آحاد ملت را بهتر و کارآتر از گذشته به انجام برساند.
